بدون شک یکی از چالش های حوزه معدن در بخش خصوصی، ارزش گذاری روی معدن و تعیین قیمت برای آن می باشد. اما به راستی آیا قاعده ای در تعیین قیمت معادن وجود دارد؟
زمانی که مالک معدن تصمیم به فروش و واگذاری معدن خود می گیرد، اولین جنبه روانی آن از دست رفتن سود حاصل از ماده معدنی به اصطلاح کشف شده تا آن زمان در معدن است، که حالا با فروش و واگذاری معدن به فردی دیگری سود می رساند، و این که صاحب اولیه آن که سختی های کشف این مقدار ماده معدنی را کشیده است نیز باید از آن منفعت ببرد. اما آیا به راستی، همه محتوای ماده معدنی، سود است؟ قطعا هزینه های بهره برداری و فراوری و دستیابی به ماده معدنی و نیز عدم قطعیت هایی که در اکتشاف ها بعضا در حین عملیات و دستیابی به ماده معدنی نمود پیدا می کند، سهم زیادی در تعیین ارزش واقعی معدن دارد. به عنوان مثال نمی توان گفت اگر معدن مس با عیاری 2% و با ذخیره ای که حالا شاید با ترانشه و حفاری و تعیین حجم ذخیره، 500 هزار تن تخمین زده شده، 500000×2%=10000 تن مس حاصل می شود و قیمت معدن (با قیمت کنونی مس کاتد 500 میلیون تومان بر تن) برابر با 5000 میلیارد تومان است.
پارامترهای موثر در قیمت گذاری معدن
1- میزان دسترس پذیری به معدن
یکی از جنبه های مهم موثر در قیمت، در دسترس بودن معدن است. یعنی این که یک معدن چند ماه از سال قابلیت کار کردن در شرایط آب و هوایی مساعد و به صورت مفید را دارد. این نکته در معادنی صادق است که در مناطق برف گیر واقع شده اند و معمولا در فصول سرما، به علت شدت بارش ها فعالیت معدن کاری در آن متوقف خواهد شد. این پارامتر در برآورد پارامتر پروانه بهره برداری از حیث مدت باقیمانده تا تمدید پروانه بهره برداری موثر است.
2- شرایط پروانه بهره برداری
بعضا افرادی که قصد فروش معدن را دارند، معدن آن ها در مراحل اولیه ثبت بوده و انتظار دارند بدون این که پروانه قطعی بهره برداری گرفته باشند، به همان ارزش، معدن خود را به فروش برسانند. این دیدگاه از آن لحاظ نادرست است که فرآیند دریافت پروانه بهره برداری علاوه بر زمان بر بودن، در تعیین وسعت و ذخیره نهایی معدن بسیار موثر است. بنابراین موضوع پروانه یکی از تعیین کننده ترین پارامترهای قیمت گذاری می باشد و یکی از اصلی ترین جنبه های آن مدت باقیمانده تا تمدید پروانه بهره برداری است.
3- راه دسترسی معدن
دسترسی معدن به معنی سهولت بارگیری از معدن و مسافت جاده خاکی و شدت توپوگرافی این جاده دسترسی برای انتقال بار از معدن به کارخانجات فراوری و یا استقرار تجهیزات فراوری به معدن جهت انجام عملیات پیش فرآوری و فرآوری در خود معدن است. هر چه جاده دسترسی صعب العبورتر باشد، و یا به احداث جاده های بیشتر برای دسترسی به معدن نیاز باشد، ارزش معدن پایین تر است و هر چه خوش مسیرتر و به جاده اصلی نزدیکتر باشد قیمت افزوده آن بیشتر است. مناطق مسطح یا تسطیح شده نیز برای استقرار تجهیزات نیز می تواند ارزش افزوده ایجاد کند.
4- دسترسی به تاسیسات
برای معدنی که علاوه بر اسکان پرسنل، جهت عملیات پیش فراوری و فراوری به تاسیسات آب و خصوصا برق نیاز دارد، دسترسی به این تاسیسات نیز یکی از پارامترهای ارزش افزا به قیمت معدن است. به عنوان مثال معدنی که نیاز به یک کارخانه فلوتاسیون دارد، حضور برق و خصوصا آب در منطقه یک نیاز ضروری است. هر چه فاصله از این تاسیسات بیشتر باشد و نیاز به هزینه بیشتری برای در اختیار گرفتن این تاسیسات باشد به همان میزان از ارزش معدن می کاهد.
5- نسبت باطله به ماده معدنی
این که برای استخراج هر تن ماده معدنی تعیین ذخیره شده، نیاز به چه مقدار باطله برداری است، بیانگر اهمیت این پارامتر در فرآیند خرید معدن است. نوع قرار گیری ماده معدنی در میان سنگ بستر و باطله بسیار مهم است. همچنین جنس باطله های در بر گیرنده ماده معدنی می تواند در هزینه های استخراج بسیار تعیین کننده باشد.
6- میزان دپوی آماده بارگیری و وضعیت جبهه های کار
این که در یک معدن در حال بهره برداری چه میزان دپوی استخراج شده آماده بارگیری وجود دارد و چند جبهه کار در حال استخراج هستند، می تواند یکی از امتیازات در برآورد قیمت معدن در نظر گرفته شده و به تناسب کیفیت و کمیت آن، قیمت معدن تعیین گردد.
7- تجهیزات و ابنیه و مسکن موجود
این که در یک معدن چه تجهیزات قابل بهره برداری وجود داشته باشد، می تواند مازاد بر قیمت معدن محاسبه گردد. هر تجهیز قیمت و ارزش خاص خود را دارد و قابل استعلام و قیمت گذاری است.
8- قراردادهای ذیل نام معدن
این مورد یکی از مورد مناقشه ترین پارامترهای تعیین قیمت معدن است که گاهی به سود خریدار و گاهی به ضرر وی تمام می شود. در صورتی که مالک قبلی معدن به منظور تامین سرمایه بار خود را پیش فروش کرده و به کارخانجات مربوطه بار بدهکار است، باید عینا در قیمت گذاری لحاظ شود. چه بسا تا مدتی بار استخراجی صرفا باید جهت تامین بار پیش فروش شده مورد بهره برداری قرار گیرد. ولی در بعضی موارد که این قرارداد با خریداران ماده معدنی یک امتیاز انحصاری در بازار پررقیب محسوب شود می تواند به عنوان یک امتیاز مثبت در قیمت لحاظ شود. به عنوان مثال در بازار پررقیب خاک های مورد استفاده در صنعت کاشی (بنتونیت، فلدسپات و غیره) اگر معدن قراردادی ثبتی با کارخانجات کاشی داشته باشد، این یک امتیاز محسوب می شود ولی اگر مثلا در معادن فلزی مانند آهن یا مس، بار پیش فروش شده، مالک معدن تامین سرمایه کرده و اکنون باید بار مشتری تامین گردد، به معنای ضرر در فعالیت اولیه خریدار حساب می شود و باید در قیمت معدن لحاظ گردد.
در آخر این که قیمت گذاری یک معدن به پارامترهای متعددی بستگی دارد که هر یک از این پارامترها شدت اثر گذاری مختلفی دارند، و گاه یک نکته قوت می تواند یک نقطه ضعف را پوشش دهد و اثر آن را کمتر کند. با این حال قیمت گذاری یک معدن، کاری بسیاری تخصصی است که هر یک از طرفین، فروشنده و خریدار، از این داد و ستد منفعت برده و با یک قیمت منصفانه، هر دو طرف از این کار راضی باشند.
